Geloofsimpuls aanloopweek: “Laat…” (Psalm 4:7): God toelaten

God toelaten mij te zien, naar mij te kijken, wat ik ook doe. God toelaten in mijn leven, wat God ook moge denken of zeggen. God een plaats geven, ruimte scheppen, geen donker hoekje, geen marge maar het centrum, alles. God toelaten in de wereld rondom mij, ook al begrijp ik niet dat Hij al dat kwaad zomaar toelaat, zomaar laat gebeuren. Het roept wrevel in mij op, maar ik ga die niet meer uit de weg. Ook die gevoelens die mij onrustig maken laat ik toe. Ik weet dat het de profeten en heiligen van weleer ook onrustig maakte. Naar hen wil ik kijken om te zien hoe zij bleven vechten voor de gerechtigheid, hoe zij daardoor omkwamen en toch zit ik hier: toch komt dezelfde blijde boodschap ook bij mij langs, desondanks leeft deze hoop nog steeds onder de mensen. Ach Heer, laat mij U zien. Laat de mensen U zien, ontdekken in de wirwar van hun leven, want ook daar bent U aan het werk.
Drie extra Bijbelteksten zouden mij kunnen helpen om dieper te graven in dit goddelijke “laten” waarmee ik deze retraite begin. Maria zegt, wanneer er geen wijn meer is (wat zij in al haar attentie natuurlijk heeft opgemerkt): “Doe maar wat hij jullie zegt, wat het ook is” (Joh 2:5). Dat fluistert zij mij ook toe, elke dag. De oude Simeon, wanneer hij de Verlosser eindelijk te zien krijgt in een klein kind, bidt: “Nu laat u, Heer, uw dienaar in vrede heengaan” (Lc 2:29). En Jezus zelf laat zijn doop afhangen van de beslissing van een mens: om begrijpelijke redenen weigert Johannes de Doper, de Voorloper, aanvankelijk Jezus te dopen. Totdat Jezus hem overtuigt en Johannes dit uiteindelijk toelaat: “Toen stemde Johannes ermee in” (Mt 3:15).
Het kan ook helpen tijdens deze retraite naar een icoon te kijken, liefst een waar Christus mij aankijkt en ik zijn liefdevolle, barmhartige, helende blik kan toelaten. Herinneren wij ons wat de joodse filosoof Martin Buber schreef: “Dit is het waarop het uiteindelijk aankomt: God toelaten. Men kan Hem echter slechts daar toelaten waar men staat, waar men werkelijk staat, daar waar men leeft, waar men zijn ware leven leeft” (De weg van de mens, 56).

Geloofsimpuls Week 1: “Laat…” (Psalm 4:7): loslaten

Elke nieuwe week van deze veertigdagentijd laten wij ons op weg helpen door de Blijde Boodschap die op zondag in de Kerk weerklinkt. Op die manier wordt telkens iets meer van Jezus´ gelaat onthuld. Elke week lichten voor ons pelgrims meer van zijn gelaatsuitdrukkingen op en zien wij dus meer van God, want “Wie mij gezien heeft, heeft de Vader gezien” (Joh 14:9). Deze week wil ik mij laten leiden door dat beeld van Jezus die door de Geest de woestijn in wordt gedreven (Mc 1:12).
Hij, die nog maar net had gehoord: “Jij bent mijn geliefde Zoon, in jou vind ik vreugde” (Mc 1:11), Hij laat zich doen, Hij geeft zich over. Het maakt niet uit waar de weg Hem leidt: begint die in de woestijn, ver van het spotlicht, dan is dat prima. Een jonge man die heel wat in zijn mars heeft, die het goed voor heeft met de wereld, die zijn handen uit de mouwen wil steken, die zich uitverkozen weet en die zich nu, veertig dagen lang, doodgewoon overgeeft aan een geheimzinnige kracht die, heel tegendraads, Hem naar de woestijn brengt, waar het dor is, donker, koud en stil en er schijnbaar niets gebeurt. Een heel onaangename start, maar die hem ver zal brengen.
Hier in de woestijn is het misschien duister en dor. Misschien voel ik mij onvruchtbaar en is het stil in mij en om mij heen. Alsof er niets leeft, kiemt of groeit. Na een energieke start koelt het af en stoot ik tegen mijn grenzen. Dan zou het goed kunnen dat ik in een fase beland ben die Ignatius de “Eerste Week” noemde. Vooral dan is het van belang die blik van Jezus te blijven zoeken [vgl. G.O. 53], want enkel in zijn blik vind ik het Levend Water dat mijn dorst kan lessen. Alleen kunnen wij de duisternis niet aan; het gevaar voor introspectie en navelstaarderij is dan te groot. Dus: zijn blik blijven zoeken, dat is de boodschap.
Door wie of wat laat ik mij leiden? Word ik dat duwtje in de rug gewaar? Durf ik de teugels eens los te laten, mijn greep op alles eens los te laten, mij over te geven aan een onzichtbare kracht die het goed voor heeft met de wereld en met mij? God eens God laten zijn begint met luisteren. Naar de wind. Naar de stilte. Naar het geweeklaag rondom en in mij, op zovele registers. Naar de stem in de woestijn. De volgende Bijbelteksten, als een handvol pareltjes uit een rijke schat, kunnen mij helpen dit “laten” dieper te begrijpen:

“Laat uw naam geheiligd worden, laat uw koninkrijk komen en uw wil gedaan worden op aarde zoals in de hemel” (Mt 6:9-10).
“Laat je gave bij het altaar achter” (Mt 5:24).
“Hij laat zijn zon opgaan over goede en slechte mensen en laat het regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen” (Mt 6:45).

Geloofsimpuls Week 2: “Licht” (Psalm 4:7): mij richten naar het Licht

Na de duisternis en de woestijn begint wat Ignatius de “Tweede Week” noemde, waarin wij Jezus op de voet zullen volgen, eenvoudigweg opdat “ik intiemer mag kennen waarom de Zoon van God voor mij mens is geworden, zodat ik Hem vuriger kan liefhebben en dus nauwer kan navolgen” [G.O. 104]. Wij zullen daar vier weken aan wijden. In zijn doen en laten, in zijn spreken en in zijn omgang met mensen speuren wij naar dat bijzonder Licht dat Hij uitstraalt, dat Licht dat mensen bevrijdt, geneest en redt.
Ook deze week krijgt een diepe, sterke impuls van de zondagslezing: Jezus trekt ons mee boven op een berg waar alles helder wordt, waar wij Hem in zijn volle Licht zien. Dat is van belang wanneer wij binnenkort, vooral in de Goede Week, een lijdende Christus zullen beschouwen, wanneer alle Licht wordt gedoofd en wanneer Jezus, veracht, verstoten en mishandeld, zo van “gedaante” zal veranderen dat “zijn uiterlijk niets meer van een mens had, zo onmenselijk was zijn aanblik” (Jes 52:14).
Deze week nodigt Jezus, “het Licht voor de wereld” (Joh 8:12), ons zelf persoonlijk uit om voor het Licht te kiezen, ook al is het donker; ook Hij “roept” mij om mij te richten naar het Licht (dit heet bij Ignatius trouwens “De oproep van de Koning” [G.O. 91]). Want “het geloof is als een vogel dat het licht voelt en zingt nog vóór de dageraad is aangebroken”, wist Rabindranath Tagore. Laat het dan aan mij gebeuren: laat het diep in mij beginnen te zingen, laat mij voor het Licht kiezen en mij richten naar het Licht. Volgens psalm 36 kunnen wij pas (natuurlijk, wereldlijk) “licht” zien in het volle, goddelijke Licht: “Door uw licht zien wij licht” (Psalm 36:10). Dat wil zeggen dat wij alles rondom ons pas naar waarde kunnen schatten in het licht van God.
Deze week kies ik voor dat Licht en zoek die op in al wat in mij en rondom mij gebeurt. En in de lezingen die ik elke dag bid, als lamp voor mijn voeten. Wie voor het Licht kiest, komt al gauw de duisternis tegen, vaak vermomd als “engel van het licht” (2Kor 11:14). Dus dienen wij te onderscheiden. Niet al wat blinkt maakt mij vrij. Maar kiezen voor het Licht is bouwen op dat Licht. De psalmist durft zelfs te zeggen, in uitzonderlijk vertrouwen: “Al zei ik: ´Laat het duister mij opslokken, het licht om mij heen veranderen in nacht´, ook dan zou het duister voor u niet donker zijn – de nacht zou oplichten als de dag, het duister helder zijn als het licht” (Psalm 139:11-12). De H. Cyrillus van Jeruzalem merkt daarbij op dat “voor de heiligen de duisternis niet donker is” (Cat XVI,17). De volgende Bijbelteksten kunnen mij helpen dit goddelijke “Licht” dieper op mij te laten inwerken:

“God zei: ´Er moet licht komen´, en er was licht” (Gn 1:3).
“God zag dat het licht goed was, en hij scheidde het licht van de duisternis” (Gn 1:4).
“Een licht dat geopenbaard wordt aan de heidenen” (Lc 2:32).
“Er kwam iemand die door God was gezonden; hij heette Johannes. Hij kwam als getuige, om van het licht te getuigen, opdat iedereen door Hem zou geloven. Hij was niet zelf het licht, maar hij was er om te getuigen van het licht: het ware licht, dat ieder mens verlicht en naar de wereld kwam” (Joh 1:6-9).
“Zijn gezicht straalde als de zon en zijn kleren werden wit als het licht” (Mt 17:2).
“Ik ben het licht voor de wereld. Wie mij volgt loopt nooit meer in de duisternis, maar heeft licht dat leven geeft” (Joh 8:12).
“Al ben ik gevallen, ik sta weer op; al zit ik in het duister, de Heer blijft mijn licht” (Mich 7:8).

Geloofsimpuls Week 3: “Uw gelaat” (Psalm 4:7): aankijken

Ignatius maakt in wat hij de “Tweede Week” noemde de overgang van meditatie (overweging) naar contemplatie (beschouwing). Deze week worden wij uitgenodigd die weg van de beschouwing te gaan, te zoeken naar het Gelaat dat ons aankijkt en die blik aandurven, ons laten omvormen door die blik. Wanneer Filippus ons diepste verlangen uitspreekt: “Laat ons de Vader zien, Heer, meer verlangen we niet”, dan antwoordt Jezus: “Wie mij ziet, ziet de Vader” (Joh 14:8-9).
Blijven wij dus ook deze week Jezus beschouwen; blijven wij bij Hem als Hij ook deze week voor ons de Schriften ontsluit, parabels en gelijkenissen vertelt, en ons meebrengt op zijn wegen doorheen het Heilig Land, waar Hij zieken geneest, mensen van kwade geesten bevrijdt, verlamden doet opstaan en stemlozen een stem geeft. Laten wij kijken en ons aangekeken weten; laten wij ons omvormen door dat licht dat van zijn gezicht straalt.
Het licht van zijn gelaat is een glimlach, die aanstekelijk is en ook mijn vastgeroeste rimpels losweekt zodat de hele wereld in de lach schiet: die goddelijke lach waar ieder zo blij van wordt. Dit zegt de orthodoxe theoloog Olivier Clément over de Heilige Geest: “De Geest is geen Gelaat zoals Christus het Gelaat is van de onzichtbare Vader, maar het oplichten en openbaren van elk gelaat; geen Heilig Gelaat, maar de heiligheid in elk menselijk gelaat.” Het is dus de Geest die wij zoeken wanneer wij het hebben over het Licht van zijn Gelaat.
De volgende Bijbelteksten kunnen mij helpen Gods gelaat ook in mijn leven op het spoor te komen:

“Jezus keek hem liefdevol aan” (Mc 10:21).
“Verberg uw gelaat en zij bezwijken van angst, ontneem hun de adem en het is met hen gedaan, dan keren zij terug tot het stof dat zij waren. Zend uw adem en zij worden geschapen, zo geeft u de aarde een nieuw gelaat” (Psalm 104:29-30).
“Ik zal mijn geest over het volk van Israël uitgieten en mijn gelaat niet meer voor hen verbergen” (Ez 39:29).
“Gelukkig wie zuiver van hart zijn, want zij zullen God zien” (Mt 5:8).
“´Laat mij toch uw majesteit zien,´ zei Mozes. Hij antwoordde: ´Ik zal in mijn volle luister voor je langs gaan […] maar mijn Gelaat zul je niet kunnen zien, want geen mens kan mij zien en in leven blijven´” (Ex 33:18-20).

Geloofsimpuls Week 4: “Over ons” (Psalm 4:7): samen

Wij zijn al halverwege op deze pelgrimstocht, samen met Jezus en samen met zovelen, veraf en dichtbij. Deze week (ver)blijven wij in gedachten bij het vierde woord van de Bijbelse wens die ons deze dagen richting geeft: “Laat het licht van uw gelaat over ons schijnen” (Psalm 4:7). Wij verruimen onze blik en ons gebed naar degenen die dat licht, die eeuwige glimlach, die goddelijke blik, méér nodig hebben, als een duwtje in de rug, een steun onderweg, een hart onder de riem. Wij zijn hier samen en Gods Licht schijnt nooit voor mij alleen, maar zet mij op weg naar en met anderen.
Dit “over ons” is uiteraard geen onderonsje zoals in “wij” tegenover “hen”, de goeden tegenover de slechten, de onzen tegenover degenen die niet bij ons horen. “Over ons” vertaalt Jezus´ levensdroom, een inclusief Rijk Gods “waar plaats is voor velen”: dat iedereen omvat, van alle tijden en culturen, hoe verschillend zij ook mogen zijn.
Geleidelijk aan worden wij ons bewust dat die paradoxale logica van God zo tegendraads is in onze wereld. Ik moet er telkens opnieuw voor kiezen, elke dag opnieuw. En dat wil ik van harte doen, voor U kiezen, mijn Heer en mijn God. De Blijde Boodschap die deze Vierde Zondag weerklinkt – en de ganse week diep in ons blijft echoën – nodigt uit om onze blik op Hem gevestigd te houden als op het Licht dat niet wordt aanvaard, als Degene die de wereld verlost. Zoeken wij het Licht op? Blijven wij voor Hem kiezen, ondanks alles? Zijn Licht blijft over ons schijnen. De volgende Bijbelteksten kunnen mij helpen dit “over ons” dieper te beleven:

“Was er maar iemand die tussen ons rechtsprak, die over ons beiden zijn gezag kon laten gelden” (Jb 9:33).
“Zo zal het blijven totdat van boven een geest over ons wordt uitgegoten” (Jes 32:15).
“Opnieuw zult u zich over ons ontfermen en al onze zonden tenietdoen” (Mich 7:19).
“Laten we bidden en onze Heer vragen of hij zich over ons ontfermt en ons beschermt” (Tob 8:4).
“Ontferm u over ons, nu wij zo vernederd worden” (Jud 6:19).
“Dankzij de liefdevolle barmhartigheid van onze God zal het stralende licht uit de hemel over ons opgaan” (Lc 1:78).
“De Vader die zich over ons ontfermt, de God die ons altijd troost” (2Kor 1:3).
“De heilige Geest, die hij door Jezus Christus, onze redder, rijkelijk over ons heeft uitgegoten” (Tt 3:5-6).

Geloofsimpuls Week 5: “Schijnen” (Psalm 4:7): uitstraling

Licht moet “schijnen” (Psalm 4:7). Je stopt een lamp niet onder stoelen of banken maar plaatst het hoog op een standaard, zodat het de donkerste uithoeken bereikt en in vuur en vlam zet. Al het grijze, alledaagse, doodgewone krijgt feestelijk kleur in de zon; het schaduwrijk wordt verdreven. Zoals onze huid in de zon bruint, zo laat het schijnen van Gods licht ook sporen na. Deze week staan wij stil bij dat laatste woord van de Bijbelse wens die onze weg verlicht en gaan wij op zoek naar de sporen die dat “schijnen” in ons en rondom ons achterlaat.
Ieder verlangt wel eens een “naam” te hebben in de wereld, bekendheid, uitstraling, invloed, aanzien. In de Bijbel heet dat: glorie, heerlijkheid, majesteit, luister, Gods Naam. Velen verlangen vandaag influencer of leader te zijn. Welnu, Jezus was dat op een bijzonder onverwachte en tegendraadse manier: volgens Paulus een “dwaze” wijsheid en een “zwakke” kracht in de ogen van de wereld.
Deze vijfde zondag horen wij over mensen die Jezus wensen te ontmoeten (Joh 12:21). Laten wij dat verlangen horen en ernaar luisteren, elke dag van deze week in het kielzog van de zondag. Maar Jezus is doodsbang. Hij voelt aan dat heel zijn levenswerk op een sisser uit zou kunnen lopen, en ook dat dient Hij af te geven, los te laten in de handen van Zijn Vader: “Laat nu zien hoe groot uw naam is, Vader” (Joh 12:28).
Moet het Licht eerst gedoofd worden om eeuwig te blijven schijnen? Moet de graankorrel eerst sterven om eeuwig vruchten te blijven geven? Wat een paradoxale logica is dat! Wie zich op een afstand houdt zal dat nooit kunnen begrijpen. Om het ten volle te begrijpen dien ik in zijn angstaanjagende en tegelijkertijd fascinerende logica te stappen: God toelaten, Hem laten doen, mij laten gaan. Wil ik meewerken aan zijn levensdroom en ervoor zorgen dat het licht van zijn gelaat blijft schijnen over ons – over ieder van ons, ook over wie het meest vergeten en verstoten is –? Deze week mediteer ik over de zending die ik persoonlijk krijg om zijn Licht uit te stralen. De volgende Bijbelteksten kunnen helpen om dit “schijnen” dieper op mij te laten inwerken:

“Ze kunnen niet schijnen als de zon, geen licht geven als de maan” (Jer 1:66).
“Het licht zal schijnen op de wegen die je gaat” (Jb 22:28).
“In Hem schittert Gods luister, Hij is zijn evenbeeld, Hij schraagt de schepping met zijn machtig woord” (Hb 1:3).
“De hemel verhaalt van Gods majesteit, het uitspansel roemt het werk van zijn handen, de dag zegt het voort aan de dag die komt, de nacht vertelt het door aan de volgende nacht. Toch wordt er niets gezegd, geen woord gehoord, het is een spraak zonder klank. Over heel de aarde gaat hun stem, tot aan het einde van de wereld hun taal” (Psalm 19:2-5).
“Jullie zijn het licht van de wereld” (Mt 5:14).
“Wanneer je de hongerige schenkt wat je zelf nodig hebt en de verdrukte gul onthaalt, dan zal je licht in het donker schijnen, je duisternis wordt als het licht van het middaguur” (Jes 58:10).
“Zo moet jullie licht schijnen voor de mensen” (Mt 5:16).
“Ik laat zijn licht tot in de verte schijnen” (Sir 24:32).

Geloofsimpuls Goede Week: “Laat het licht van uw gelaat over ons schijnen” (Psalm 4:7)

Deze week, de Goede Week, worden wij uitgenodigd om de Bijbelse wens die wij stap voor stap in de voorbije zes weken hebben opgebouwd en verdiept, samen uit te spreken: “Laat het licht van uw gelaat over ons schijnen” (Psalm 4:7). Wij doen dat samen, want wij weten hoezeer wij door het gebed verbonden zijn, één van hart en één van geest, en kunnen steunen op elkaar. Wij blijven deze wens uitspreken over onze wereld en vooral voor degenen die een lijdensweg gaan.
Het is niet gemakkelijk om God gewaar te worden in onze wereld. Het is niet gemakkelijk om Gods licht te zien in de gekruisigde, in de gekruisigden van de wereld. Zijn wonden blijven ook nu prominent aanwezig.
Tijdens deze Goede Week herdenken en vieren wij opnieuw hoe het Licht van de wereld wordt gedoofd. Hoe het Woord van God verstomt. Wij blijven waken en vertrouwen dat midden in die helse duisternis en in die oorverdovende stilte onmiskenbaar nieuw Licht en Leven ontwaakt: het Licht van Zijn gelaat dat nooit meer dooft, de hemelse, goddelijke Glimlach die ons nooit meer verlaat. Hiermee zijn wij beland in wat Ignatius de “Derde Week” noemde, waarin wij Jezus volgen in zijn lijdensweg tot op het kruis. In de Paasnacht tussen Stille Zaterdag en Pasen zal het Licht ontwaken, waarmee de ignatiaanse “Vierde Week” begint. De volgende Bijbelteksten kunnen mij helpen om deze Goede Week dieper te beleven:

“Het licht kwam in de wereld en de mensen hielden meer van de duisternis dan van het licht, want hun daden waren slecht” (Joh 3:19).
“Na het lijden dat hij moest doorstaan, zag hij het licht en werd met kennis verzadigd” (Jes 53:11).